Carinne Elion-Valter over literatuur, geloofwaardigheid en vertrouwen

Op deze 'anders dan andere' thema avond vertelde Carinne Elion-Valter over haar proefschrift “De burger als ongelovige Thomas, geloofwaardigheid, legitimiteit en dialoog”.

De thema avonden bij Stichting Arsis kunst en sociëteit gaan gewoonlijk over het maken of bekijken van kunst. Deze thema avond had een geheel andere invalshoek en ging over de zeggingskracht van kunst in het algemeen en de literatuur in het bijzonder voor politici en juristen.

De basis van deze avond was het proefschrift “De burger als ongelovige Thomas, geloofwaardigheid, legitimiteit en dialoog” van Carinne Elion-Valter.

Carinne is in 1963 geboren in Santpoort-Zuid nabij Haarlem. Haar vader was leraar Frans en ook voor Carinne was taal en literatuur heel belangrijk. Ondanks haar liefde voor literatuur is Carinne in Leiden rechten gaan studeren en behaalde in 1985 haar Master's degree .

Toch liet de literatuur haar niet los en promoveerde ze In mei 2017 aan de universiteit in Tilburg met haar Proefschrift over de geloofwaardigheid van rechtsstaat en democratie in verband met de 'vertrouwenscrisis'. Een proefschrift waarbij de link tussen recht en literatuur gelegd werd. Carinne is docent en onderzoeker inleiding recht, rechtsstaat en democratie met als expertise: Recht & literatuur

Carinne woont al zo'n twintig jaar in Bergen op Zoom waar ze ook politiek actief is fractievoorzitter en lijsttrekker voor D66.

Het proefschrift De burger als ongelovige Thomas, geloofwaardigheid, legitimiteit en dialoog was gebaseerd op een aantal literaire werken over de 'ongelovige Thomas' uit het Bijbelverhaal.

Hoewel het hier specifiek over literatuur ging, geldt het principe van de zeggingskracht en invloed van kunst op politiek en recht ook voor de de beeldende kunst. De beeldende kunst waar veel leden van Aris zich mee bezighouden

De burger als ongelovige Thomas heeft het moeilijk in de steeds ingewikkelder wordende samenleving met steeds meer en ingewikkelder regels, de spanning van de economie en globalisering en de polarisatie in het politieke debat. Geloven we nog in recht en rechtvaardigheid en in de instituties die dit moeten waarborgen zoals de politiek, de rechterlijke macht en de maatschappij in het algemeen?

Het recht zoals wij dat kennen is een bouwwerk dat door de eeuwen heen gebouwd is. Het recht op vrijheid van het individu, in de 19e eeuw het ontstaan van de politiek zoals we nu kennen en in de 20e eeuw de sociale wetten. "want wat heb je aan een mooie democratie als je geen dak boven je hoofd hebt en niets te eten hebt", aldus Carinne.

Het is ook een kwestie van geloof. Geloven in een rechtvaardige rechtspraak. Geloven dat de politiek eerlijk is. Geloof in het systeem en de tradities. En hier komt de 'ongelovige Thomas' uit de bijbel in beeld.

Aan de hand van zeven literaire werken bekijkt ze in haar proefschrift de positie van Thomas. Het oorspronkelijke Bijbelverhaal van de apostel Johannes, twee gedichten van Robert Arnauld d'Andilly, een fragment uit een boek van Victor Hugo uit 1876 en werken van Jean Cocteau uit 1923, van Maurice Bianchot uit 1942, Julien Gracq uit 1945 en Michel Tournier uit 1975.

Maar eerst werden er een aantal voorbeelden uit de beeldende kunst vertoont, waardoor duidelijk werd dat de inzichten over Thomas met de tijd veranderen. Heeft Thomas in het Bijbelverhaal genoeg aan het zien van de wonden in Jezus handen, op schilderijen uit de kerkgeschiedenis wordt hij vaak afgebeeld terwijl hij aan de wonden voelt.

In de literatuur zien we de persoon van Thomas steeds in een ander licht.

In het Bijbelverhaal mag Thomas kritisch zijn. Zodra hij merkt dat Jezus hem accepteert en daarom bereid is om hem de wonden te laten zien en voelen komt hij tot geloof. In de tweede versie, van Robert Arnauld d'Andilly wordt hij afgeschilderd als kleingelovige, beetje domme Thomas door de strenggelovige dichter. Victor Hugo stelt hem juist als voorbeeld als een kritische Thomas die vragen mag stellen en gehoord wordt.

In het boek uit 1923 gaat het over een naïeve Thomas die de de leugenachtige wereld van oorlog, geld en macht aan de kaak stelt. In het schrijven van Maurice Blanchot is Thomas de zoeker in een doolhof. Julien Gracq beschrijft Thomas van twee kanten, een rationeel iemand die dingen tastbaar wil zien en de twijfelaar die het mysterie wil voelen. In het laatste boek, uit 1975, gaat het over een Thomas die abt is en zich een tweelingbroer van Jezus waant.

Het zwaartepunt van de beschreven Thomassen gaat van geloof naar rede, naar recht, naar waarheid, werkelijkheid, geschiedenis en liefde.

Politiek en recht zijn een gereedschap om emoties en gevoelens door afspraken te reguleren. Zo zorgt het recht er voor dat gevoelens van wraak, eigenwaarde en eigendom in goede banen geleid kunnen worden.

Vanuit deze werken over Thomas wordt duidelijk gemaakt dat het belangrijk is om als politicus of jurist de boodschap zichtbaar te maken, net zoals Jezus de wonden van zijn kruisiging zichtbaar maakte voor Thomas en daarmee ook duidelijk maakte hem serieus te nemen.

Zowel in de literatuur als in politiek en recht is taal belangrijk. Het gaat om geloofwaardigheid en legitimiteit en of de spreker of schrijver blijk geeft zijn publiek te erkennen en serieus te nemen.

Kunst in het algemeen en literatuur in het bijzonder, geeft de lezer en kijker een mogelijkheid om buiten zijn eigen cirkeltje te komen en een bredere kijk op de wereld te krijgen en daardoor ook meer begrip voor 'de ander' te hebben en dat geld zeker voor bestuurders en juristen.

Ook het plaatsen van de betekenis van teksten in de tijd is belangrijk. Dat is interessant voor de literatuur maar belangrijk voor de politiek. Hebben de schrijvers van de Amerikaanse grondwet destijds de inhoud wel bedoelt zoals het nu uitgelegd wordt ?

Dat het publiek geïnteresseerd was in de inhoud van deze avond bleek ook wel uit de levendige gesprekken na de presentatie. Zaken als censuur, social-media, 'fake news', het belang van kunst en de overeenkomsten en verschillen tussen wet en literatuur kwamen ter sprake.

Het is niet voor niets dat in een dictatuur de journalisten en kunstenaars als eerste aangepakt worden. Kunst en kritische journalistiek zijn confronterend en daar houden dictatoriale regimes niet van.

Een opvallende conclusie op deze avond was dat recht een creatief proces is. Recht is ook vooruitdenken. Wat heeft een oordeel of beslissing die nu gemaakt is voor gevolgen in de toekomst en hoe daarmee om te gaan. Carinne illustreerde deze creativiteit met het voorbeeld van een ontwikkeling in de rechtspraak. Steeds vaker wordt geen oordeel uitgesproken maar mediation ingezet om zo samen met de 'andere' partij tot een oplossing te komen onder begeleiding van een mediator.

Na afloop van het officiële gedeelte van de avond ontving Carinne nog een bedankje namens Arsis, uit handen van Hans Timmermans.

Met een drankje in de hand bleven de meeste bezoekers nog geruime tijd met Carinne en met elkaar napraten over het besproken onderwerp.

De volgende thema avond is op 12 april. Dat presenteert Irene Weug “Wie is je muze ? De muze en de kunstenaar”

Ook deze themaavond is aan de Kometenlaan 38, Bergen op Zoom en begint om 20:00 uur (zaal open 19:30 uur)