De druk bezochte thema-avond bij Stichting Arsis Kunst en Sociëteit van donderdagavond had als onderwerp ‘Muze’.
Na de opening door Hans Timmermans begon Irene Weug met het voorlezen van een gedicht van Vera Janacopoulos met de titel Cantilene uit ‘De Nederlandse Poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten’.
Het gedicht was één van de vier gedichten die door Irene jaren gelden bij een optreden werden voorgedragen. Ze was toen verliefd op Simon, met wie ze nu ook getrouwd is, en las dit gedicht eigenlijk voor hem.
Het gedicht
De vragen waar op deze thema avond over gesproken werd waren:
– Wie heeft een muze nodig?
– Wie wil nog muze zijn?
– Zijn muzen eigenlijk nog wel van deze tijd, ook in het kader van de #MeToo discussie ?
Ook vragen als wie is afhankelijk van wie en hoe zijn de machtsverhoudingen zijn actueel.
Lydia Delectorskaya
Als illustratie van een typische muze van een kunstenaar vertelde Irene over Lydia Delectorskaya, de muze van de beroemde kunstenaar Henri Matisse. Zij was als klein meisje, na de dood van haar ouders, met haar tante gevlucht voor de Russische revolutie. Na vele omzwervingen via Azië is ze in Europa terecht gekomen en in Nice in Zuid Frankrijk in contact gekomen met de beroemde kunstenaar Matisse.
Na uit geldnood op een advertentie van Matisse, waarin hij een model zocht, gereageerd te hebben werd ze zijn persoonlijke assistente. Ze deed zijn administratie en regelde van alles. In 1934/35 maakte Matisse veertig tekeningen van Lydia en het ‘Roze naakt’ wordt een keerpunt in zijn carrière. Matisse zijn werk gaat van figuratief naar abstract. Ondertussen runt Lydia het hele huishouden bij de familie Matisse, totdat Amélie, de vrouw van Matisse, jaloers wordt Matisse voor het blok zet. “het is zij of ik !” en Lydia moet vertrekken.
Lydia doet in Parijs een mislukte zelfmoordpoging. Na verloop van tijd wordt de scheiding tussen Amélie en Henri Matisse uitgesproken en komt Lydia terug bij Matisse en blijft tot zijn dood zijn muze.
Irene en een aantal afbeldingen van Lydia Delectorskaya
De verhouding tussen Henri Matisse en Lydia Delectorskaya is een typisch voorbeeld van hoe mensen vaak de plaats van een muze zien. Een situatie waar de machtsverhouding duidelijk in het voordeel van de kunstenaar uitviel maar er ook een afhankelijkheid van de kunstenaar van zijn muze was.
Na dit voorbeeld van Matisse en Lydia Delectorskaya over de verhouding muze versus kunstenaar, kwam Rem van den Bosch vertellen over zijn project ‘A Muze a Day’ waar de muze weer een andere rol speelt.
A Muze a Day
De in 1974 in Rotterdam geboren Rem van den Bosch studeerde in 2000 af aan de St. Joost Academie in Breda, Na verschillende nationale en internationale projecten begon hij op 1 januari 2015, samen met zijn vriendin Anaela Strutz, met het project ‘A Muze a Day’ waarbij hij 365 dagen lang elke dag een vrouw naakt fotografeerde.
Rem van den Bosch
Toen Rem via een vriend hoorde van de Arsis thema avond over de muze wilde hij hier graag zijn verhaal vertellen.
Zijn kunstproject ‘A Muze a Day’ was een zoektocht naar de moderne muze. Hij heeft dat ingevuld door elke dag, een jaar lang, een foto te maken van een inspirerende vrouw. Het project is tegelijkertijd een statement tegen het kunstmatige schoonheidsbeeld dat door de reclame gecreëerd wordt om zaken als cosmetica en mode te verkopen. In het project, dat nu ook als boek is uitgegeven, wil hij laten zien dat naakt gewoon is en dat mensen zich niet voor hun uiterlijk hoeven te schamen maar er trots op kunnen zijn.
Via social media deed Rem een oproep voor modellen. Uiteindelijk had hij 365 verschillende modellen nodig maar na een half jaar had hij al 1000 aanmeldingen en na driekwart jaar al 2000.
Het hele project ging volgens een vast patroon. Rem zijn vriendin Anaela deed de intake van de kandidaten en bepaalde wie Rem elke dag zou fotograferen. ’s Morgens bracht Rem de kinderen naar school en kreeg dan van zijn vriendin een adres, zonder naam, alleen een adres.
In zijn 30 jaar oude Renault Espace reed hij dan naar dat adres in Nederland of België, belde aan en maakte kennis met zijn model en muze voor die dag. Dan werd er eerst een tijd gesproken en soms werd er een wandeling gemaakt, tot uiteindelijk het juiste moment en de juiste locatie voor de foto’s zich voordeed. Dit kom soms zes tot twaalf uur duren.De meeste foto’s maakte Rem met analoge zwartwitfilm.
In deze samenwerking was de muze voor die dag één dag het werktuig voor de kunst maar ook één dag stond zij op een voetstuk als model. De reden om mee te doen was per muze verschillend. Sommigen vonden het leuk of interessant maar er waren ook dames die hiermee afrekenden met een zwaar verleden zoals een scheiding of een ernstige ziekte.
Gedurende zijn verhaal vertoonde Rem ook een aantal van zijn foto’s
Door de ontmoetingen en gesprekken zijn er ook een aantal vriendschappen ontstaan.
De verhouding die Rem had met zijn vele muzen was weer een heel andere dan de verhouding die Matisse had met Lydia. Er was geen sprake van een machtsverhouding maar wel van inspiratie.
De Griekse Muzen
De laatste spreker op dezethema avond was Ward Warmoeskerken. Hij vertelde over de ‘oorspronkelijke’ muzen, de negen dochters van Zeus en Mnemosyne. In de Griekse mythologie hadden de negen dochters elk een eigen kunstgebied. Clio had als specialiteit Gechiedenis, Thalia komedie, Erato lyrische en liefdespoëzie, Euterpe fluitspel, Polyhymnia pantomime en lyrische poëzie en hymnische gezangen, Calliope epische dichtkunst,filosofie,retorica en wetenschap, Terpsichore dans en lichte poëzie, Urania astronomie en Melpomene tragedie,
In tegenstelling tot de voorgaande situaties, waar de muze ten dienste stond van de kunstenaar, hadden in de Griekse oudheid de muzen de touwtjes in handen.
Ward liet afbeeldingen van de negen muze zien op gevonden aardewerk
Door de eeuwen heen is het idee over muzen nogal veranderd. Waren de muze in de Griekse mythologie strenge, zakelijk kijkende en niet erotische dames, in de latere afbeeldingen worden de muzen vaak afgebeeld als meer ‘wulpse dames’
De verschillen tussen de oorspronkelijke Griekse en later afgebeelde muze figuren
Muzen door de eeuwen heen
Hoewel er geen duidelijk conclusie over de huidige rol van de muze werd getrokken, was wel duidelijk de verandering door de eeuwen heen te zien. Van kinderen van Zeus en Mnemosyne met elk een duidelijk eigen aandachtsgebied naar vrouwen die de kunstenaar ondersteunen in zijn werk en dagelijks leven naar inspirerende vrouwen van alle leeftijden en figuren die elk op hun manier een inspiratie voor de kunstenaar zijn.
De vragen waar na afloop van de presentaties onder andere over gesproken werd waren ‘zou jij de muze willen zijn van een kunstenaar?’ en ‘heb je een muze nodig in je kunstenaarspraktijk?’.
Weblinks
- Stichting Arsis kunst en sociëteit, West-Brabant
- Facebookpagina van Arsis kunst en sociëteit
- Facebook pagina van Irene Weug
- Facebook pagina van Rem van den Bosch
- Facebook pagina van A Muse a Day
- Website van Rem van de Bosch
- Website A Muse a Day
- Website van Ward Warmoeskerken
Het boek A Muse a Day
De foto’s van het project A Muse a Day zijn in boekvorm uitgegeven door uitgeverij Lecturis. De selectie van de foto’s in het boek is gedaan door Rem zelf, samen met Leon Riekwel, Wim van Sinderen, Femke Anne Kamphuis en Hanneke Mantel.
Het boek met ISBN nummer 9789462262423 kost € 49,- en is onder andere te bestellen via de website book.amuseaday.com.
Rem met zijn boek
